Το κατηγορητήριο του Μλάντιτς

 

   Ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την Πρώην Γιουγκοσλαβία, το οποίο εδρεύει στη Χάγη, παρουσιάστηκε σήμερα ο πρώην στρατιωτικός ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας Ράτκο Μλάντιτς. Η σύλληψή του ήρθε τρία χρόνια μετά την προσαγωγή σε δίκη του πολιτικού προϊσταμένου του Ράντοβαν Κάρατζιτς.

   Από πλευράς διεθνούς δικαίου, η σύλληψη ενός καταζητούμενου για σοβαρά διεθνή εγκλήματα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Πρώτα απ’όλα αποδεικνύει ότι το ανθρωπιστικό δίκαιο, και γενικότερα το διεθνές δίκαιο, δεν υπάρχει μόνο στα χαρτιά, αλλά έχει πρακτική εφαρμογή. Παράλληλα, προάγει το ποινικό διεθνές δίκαιο, καθώς το έγκλημα ακολουθεί πια, όλο και συχνότερα στο διεθνές επίπεδο, η τιμωρία. Το γεγονός αυτό δεν αναιρείται από τη θλιβερή διαπίστωση πως αυτό συμβαίνει επιλεκτικά και συνήθως όταν οι συγκυρίες και η σύμπτωση των εθνικών συμφερόντων το επιτρέπουν.

   Δεν θα σταθώ εδώ στις προοπτικές εισόδου στης Σερβίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή στις προοπτικές εδραίωσης της Συμφωνίας του Ντέυτον και εθνικής συμφιλίωσης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, με τις οποίες ασχολείται ευρέως ο διεθνής τύπος. Θα αναφερθώ ωστόσο στο κατηγορητήριο που έχει συσταθεί εδώ και 16 χρόνια εναντίον του καταζητούμενου Μλάντιτς, βάσει του οποίου θα δικαστεί στη Χάγη.

   Σε γενικές γραμμές, ο 69χρονος Σερβοβόσνιος αξιωματικός κατηγορείται για τη δολοφονία 8.000 αμάχων στη Σρερμπρένιτσα το 1995 και 12.000 ανθρώπων στην πολιορκία του Σεράγιεβο από το 1992 έως το 1995, στα πλαίσια του πολέμου της Βοσνίας. Αξίζει να αναφέρουμε ότι επρόκειτο για έναν πολύ ιδιαίτερο πόλεμο, που συνδύαζε ταυτόχρονα στοιχεία εμφυλίου και διακρατικού πολέμου, δηλαδή δύο καταστάσεις όπου εφαρμόζεται διαφορετικό διεθνές νομικό καθεστώς. Εντός ενός νεογέννητου κρατικού μορφώματος, μουσουλμάνοι Βόσνιοι, ορθόδοξοι Σέρβοι και καθολικοί Κροάτες πολεμούσαν ο ένας εναντίον του άλλου. Οι Σερβοβόσνιοι λάμβαναν τη βοήθεια του Βελιγραδίου, οι Κροάτες Βόσνιοι του Ζάγκρεμπ και ο μουσουλμανικός πληθυσμός την «προστασία» του ΝΑΤΟ.

   Το κατηγορητήριο είχε συνταχθεί αμέσως μετά την κατάληψη του μουσουλμανικού θύλακα της Σρεμπρένιτσα τον Ιούλιο του 1995 και τη σφαγή που ακολούθησε. Το πρώτο αυτό κατηγορητήριο αφορούσε επίσης τον Πρόεδρο της Republika Srpska (Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας) Κάραντζιτς. Αργότερα, τα δύο κατηγορητήρια διαχωρίστηκαν και τροποποιήθηκαν.

   Συγκεκριμένα, ο Μλάντιτς κατηγορείται ότι φέρει ατομική ποινική ευθύνη για γενοκτονία, σοβαρές παραβιάσεις του δικαίου και των εθίμων του πολέμου και για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν μεταξύ 1992 και 1995 στο χώρο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Ο Serge Brammertz, που ηγείται της εισαγγελίας τους Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία, δήλωσε ότι το γραφείο του δεν σκοπεύει να περιλάβει στο κατηγορητήριο εγκλήματα που φέρονται να διέπραξαν στρατιώτες υπό τη διοίκηση του Μλάντιτς το 1991 στην Κροατία.

   Η ατομική ποινική ευθύνη πηγάζει αφενός από τη θέση του Μλάντιτς στην κορυφή της στρατιωτικής ιεραρχίας της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας απ’όπου, κατά το κατηγορητήριο, «σχεδίαζε και διεύθυνε όλες τις αποστολές του σερβοβοσνιακού στρατού», σε συνεργαία με παραστρατιωτικές, αστυνομικές κι εθελοντικές μονάδες, «κι επόπτευε τις ενέργειες όλων των υφιστάμενων αξιωματικών και μονάδων ώστε να εξασφαλίσει την εφαρμογή των εντολών του». Πρόκειται για την αρχή της Command Responsibility που καθιερώθηκε με τις Συμβάσεις της Χάγης του 1907 κι επιβεβαιώθηκε από τα Δικαστήρια της Νυρεμβέργης και του Τόκυο. Οι παραπάνω ενέργειες περιλάμβαναν, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, τη δολοφονία, τη φυλάκιση υπό απάνθρωπες συνθήκες, τη φυσική και ψυχολογική κακοποίηση, την προσφυγοποίηση πολλών μη Σέρβων καθώς και την καταστροφή και λεηλάτηση μη σερβικών ιδιοκτησιών, σπιτιών, επιχειρήσεων και θρησκευτικών χώρων.

   Αφετέρου, η εισαγγελία του ad hoc Ποινικού Δικαστηρίου για την Πρώην Γιουγκοσλαβία απαγγέλει στον Μλάντιτς την κατηγορία ότι προσωπικά «σχεδίασε, υπήρξε ηθικός αυτουργός, διέπραξε και διέταξε» εγκληματικές ενέργειες. Διευκρινίζει δε ότι ο όρος «διέπραξε» δεν υποννοεί φυσική αυτουργία, αλλά συμμετοχή σε κοινή εγκληματική εταιρεία (joint criminal enterprise) με τους Μιλόσεβιτς, Κάρατζιτς κι άλλους ανώτερους ή κατώτερους πολιτικούς και στρατιωτικούς αξιωματούχους. Ως μέλος αυτής της «σπείρας» ο Μλάντιτς φέρεται να συμμετείχε στο σχεδιασμό, την προετοιμασία και την εκτέλεση εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας (πολιτικοί, θρησκευτικοί και φυλετικοί διωγμοί και εξοντώσεις, βασανιστήρια, σεξουαλικά εγκλήματα κ.α.), καθώς και γενοκτονίας των μουσουλμανικών κοινοτήτων των πόλεων Kljuc, Kotor Varos, Prijedor, Sanski Most και Srebrenica.

   Τέλος, το κατηγορητήριο του Μλάντιτς αναφέρεται σε υπέρμετρη και απάνθρωπη βία, εκτοπισμό αμάχων, παράνομη κράτηση, αναγκαστική εργασία, αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιοκτησιών, την ομηρία μελών των ειρηνευτικών δυνάμεων και άλλων ανάλογων πράξεων που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια ή κατόπιν των επιθέσεων και οι οποίες καταφανώς παραβιάζουν το δίκαιο και τα έθιμα των ενόπλων συγκρούσεων.

   Στη σημερινή πρώτη μέρα της δίκης του, οι δικαστές ρώτησαν τον Μλάντιτς αν διάβασε το κατηγορητήριο κι αν καταλαβαίνει τις κατηγορίες. Εκείνος απάντησε ότι είναι «σοβαρά άρρωστος», ότι δεν είχε το χρόνο από τη μέρα που φυλακίστηκε να διαβάσει όλα τα έγγραφα που του δόθηκαν κι ότι θα χρειαστεί περισσότερες από 30 ημέρες για να διαβάσει τις «τερατώδεις λέξεις» του και να προετοιμάσει την απολογία του. Το δικαστήριο του έδωσε αυτόν τον χρόνο.

   Η προσαγωγή σε δίκη των Ράντοβαν Κάρατζιτς και Ράτκο Μλάντιτς φαίνεται ότι θα καθυστερήσει την προγραμματισμένη από το Συμβούλιο Ασφαλείας για το 2014 λήξη των εργασιών του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία.
  Δείτε εδώ τα βίντεο της σχετικής διαδικασίας στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία.