 |
| Η έκρηξη της δεύτερης μεγαλύτερης πυρηνικής βόμβας που έχει δοκιμαστεί ποτέ, στην ατόλη Μπικίνι του συμπλέγματος Μάρσαλ (1η Μαρτίου 1954). |
Τα Νησιά Μάρσαλ, ένα μικροσκοπικό αρχιπελαγικό κράτος του Ειρηνικού Ωκεανού, κατέθεσαν χθες (24 Απριλίου 2014) στο Διεθνές Δικαστήριο χωριστές προσφυγές ενάντια σε κάθε μία από τις 9 πυρηνικές δυνάμεις.
Συγκεκριμένα, τα νησιά Μάρσαλ προσέφυγαν εναντίον των 5 αναγνωρισμένων ως πυρηνικών δυνάμεων από τη Συνθήκη μην Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία). Σύμφωνα με τις προσφυγές, τα παραπάνω κράτη παραβίασαν τη νομική υποχρέωσή τους να αφοπλιστούν, η οποία απορρέει από το άρθρο VI της Συνθήκης για τη μη διάδοση των Πυρηνικών Όπλων.
Το αρχιπέλαγος του Ειρηνικού κατέθεσε επίσης στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης προσφυγές και κατά των 3 κρατών εκείνων που δεν αποτελούν μέρη στη Συνθήκη, αλλά έχουν δηλώσει την κατοχή πυρηνικού οπλοστασίου (Ινδία, Πακιστάν, Βόρεια Κορέα), καθώς επίσης και κατά του Ισραήλ, το οποίο δεν έχει αποδεχθεί επίσημα την κατοχή πυρηνικών όπλων. Στις προσφυγές εναντίον των μη συμβαλλόμενων κρατών, τα Νησιά Μάρσαλ ισχυρίζονται πως το κείμενο της Συνθήκης συνιστά πλέον εθιμικό δίκαιο, και κατά συνέπεια δεσμέυει το σύνολο της διεθνούς κοινότητας.
Η αλήθεια είναι ότι η Συνθήκη μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων συγκεντρώνει τις επικυρώσεις του συνόλου των κρατών μελών του ΟΗΕ, με εξαίρεση μόνο τα τέσσερα αυτά κράτη (Ινδία, Πακιστάν, Ισραήλ, Βόρεια Κορέα) και το νεότευκτο Νότιο Σουδάν. Μάλιστα, η Βόρεια Κορέα αποτελούσε συμβαλλόμενο μέρος μέχρι το 2003, οπότε κι αποσύρθηκε. Το γεγονός αυτό είναι πιθανόν αρκετό για τη διαπίστωση ομοιόμορφης πρακτικής και πεποίθησης δικαίου, των θεμελιωδών στοιχείων του εθίμου.
Η Συνθήκη για τη μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (Non-Proliferation Treaty) υπογράφηκε την 1η Ιουλίου 1968 στη Νέα Υόρκη και τέθηκε σε ισχύ δύο χρόνια αργότερα. Η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν εξαρχής μέρη της Συνθήκης. Πρόκειται ουσιαστικά για μια συμφωνία μεταξύ των μη πυρηνικών κρατών, τα οποία δεσμεύθηκαν να μην αποκτήσουν πυρηνικά όπλα, και των πυρηνικών δυνάμεων, οι οποίες σε αντάλλαγμα θα έθεταν ως στόχο τον αφοπλισμό τους και θα μοιράζονταν τα οφέλη της ειρηνικής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας.
Σύμφωνα με τα έγγραφα της προσφυγής, η μεγάλη καθυστέρηση των πυρηνικών δυνάμεων να συμμορφωθούν με τις προβλέψεις του άρθρου VI της Συνθήκης συνιστά "κατάφωρη άρνηση ανθρώπινης δικαιοσύνης". Και παρότι αναγνωρίζουν πτώση στον αριθμό των πυρηνικών κεφαλών σε σχέση με τους ψυχροπολεμικούς υπολογισμούς, τα Νησιά τονίζουν ότι υπάρχουν ακόμη αρκετές ώστε να καταστρέψουν όλη την ανθρωπότητα. Ο δε εκσυγχρονισμός τους αντίκειται στη Συνθήκη, η οποία επιβάλλει την παύση του αγώνα εξοπλισμών.
Η αλήθεια είναι ότι η Συνθήκη μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων συγκεντρώνει τις επικυρώσεις του συνόλου των κρατών μελών του ΟΗΕ, με εξαίρεση μόνο τα τέσσερα αυτά κράτη (Ινδία, Πακιστάν, Ισραήλ, Βόρεια Κορέα) και το νεότευκτο Νότιο Σουδάν. Μάλιστα, η Βόρεια Κορέα αποτελούσε συμβαλλόμενο μέρος μέχρι το 2003, οπότε κι αποσύρθηκε. Το γεγονός αυτό είναι πιθανόν αρκετό για τη διαπίστωση ομοιόμορφης πρακτικής και πεποίθησης δικαίου, των θεμελιωδών στοιχείων του εθίμου.
Η Συνθήκη για τη μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (Non-Proliferation Treaty) υπογράφηκε την 1η Ιουλίου 1968 στη Νέα Υόρκη και τέθηκε σε ισχύ δύο χρόνια αργότερα. Η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν εξαρχής μέρη της Συνθήκης. Πρόκειται ουσιαστικά για μια συμφωνία μεταξύ των μη πυρηνικών κρατών, τα οποία δεσμεύθηκαν να μην αποκτήσουν πυρηνικά όπλα, και των πυρηνικών δυνάμεων, οι οποίες σε αντάλλαγμα θα έθεταν ως στόχο τον αφοπλισμό τους και θα μοιράζονταν τα οφέλη της ειρηνικής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας.
Σύμφωνα με τα έγγραφα της προσφυγής, η μεγάλη καθυστέρηση των πυρηνικών δυνάμεων να συμμορφωθούν με τις προβλέψεις του άρθρου VI της Συνθήκης συνιστά "κατάφωρη άρνηση ανθρώπινης δικαιοσύνης". Και παρότι αναγνωρίζουν πτώση στον αριθμό των πυρηνικών κεφαλών σε σχέση με τους ψυχροπολεμικούς υπολογισμούς, τα Νησιά τονίζουν ότι υπάρχουν ακόμη αρκετές ώστε να καταστρέψουν όλη την ανθρωπότητα. Ο δε εκσυγχρονισμός τους αντίκειται στη Συνθήκη, η οποία επιβάλλει την παύση του αγώνα εξοπλισμών.
Τα Νησιά Μάρσαλ έχουν ειδικό έννομο συμφέρον, δεδομένης της ανεπανόρθωτης ανθρωπιστικής, υγειονομικής και περιβαλλοντικής βλάβης που υπέστησαν κατά την περίοδο 1946-1958, όταν υπήρξαν πεδίο πυρηνικών δοκιμών από τις ΗΠΑ, στην κηδεμονία των οποίων βρίσκονταν με απόφαση του ΟΗΕ μέχρι το 1986, οπότε και ανεξαρτητοποιήθηκαν παραμένοντας σε ελεύθερη σύνδεση με τις ΗΠΑ.
Υπάρχει, ωσόσο, ένα ζήτημα που ενδέχεται να οδηγήσει σε αποτυχία την άνευ προηγουμένου πολλαπλή προσφυγή τους. Ως γνωστόν, η μονομερής προσφυγή δεν αρκεί προκειμένου το δικαστήριο να εξετάσει την ουσία της υπόθεσης. Απαιτείται η υπογραφή συνυποσχετικού μεταξύ των διαδίκων ή η προηγούμενη αποδοχή της ρήτρας υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου.
Από τα 9 εναγόμενα κράτη, μόνο 3 (Ηνωμένο Βασίλειο, Ινδία, Πακιστάν) αποδέχονται την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου, ενώ εξαιρετικά αμφίβολο είναι ότι τα υπόλοιπα θα συναινέσουν στην εκδίκαση της υπόθεσης. Αλλά και μεταξύ των τριών, η Ινδία και το Πακιστάν έχουν ένα επιπλέον επιχείρημα να αντιτάξουν επί του παραδεκτού, πέραν του ότι η Συνθήκη για τη μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων είναι res inter alios acta. Οι δύο χώρες συνοδεύουν την αποδοχή της υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου με την επιφύλαξη ότι σε περίπτωση διαφωνίας που προκύπτει από πολυμερή Συνθήκη, η αποδοχή ισχύει μόνο εάν όλα τα μέρη της Συνθήκης λαμβάνουν μέρος στη δικαστική διαδικασία.
Πάντως, επειδή τα Νησιά Μάρσαλ βασίζουν την προσφυγή τους στην εθιμικότητα της Συνθήκης κι όχι στην ίδια τη Συνθήκη, το Δικαστήριο αναγκαστικά θα πρέπει να αναζητήσει την ύπαρξη ή όχι εθίμου, και εδεχομένως θα παρακάμψει τις επιφυλάξεις, κατά το προηγούμενο της Υπόθεσης στρατιωτικές και παραστρατιωτικές δραστηριότητες στη Νικαράγουα (Νικαράγουα v. ΗΠΑ). Η επιφύλαξη του Ηνωμένου Βασιλείου δεν φαίνεται να κάνει ανάλογη πρόβλεψη. Συνεπώς, η προσφυγή εναντίον του θα έχει λογικά, επί του παραδεκτού, τα λιγότερα αντιτασσόμενα επιχειρήματα.
Δεν είναι η πρώτη φορά που το Διεθνές Δικαστήριο ασχολείται με τα πυρηνικά όπλα. To 1973, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία είχαν φέρει τη Γαλλία στη Χάγη για τις πυρηνικές δοκιμές που πραγματοποιούσε στον Ειρηνικό Ωκεανό, μια υπόθεση που επανήλθε το 1995. Επιπροσθέτως, το 1996 το Δικαστήριο εξέδωσε δύο γνωμοδοτήσεις: περί της νομιμότητας της απειλής ή χρήσης πυρηνικών όπλων (κατόπιν αιτήματος της Γενική Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών) και περί της νομιμότητας χρήσης πυρηνικών όπλων σε ένοπλες συγκρούσεις (κατόπιν αιτήματος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας).
Θα εξετάσει το Διεθνές Δικαστήριο την ουσία της υπόθεσης έστω και μόνο εναντίον των τριών κρατών που έχουν αποδεχθεί την υποχρεωτική δικαιοδοσία του; Θα δεχθεί την εθιμικότητα της Συνθήκης μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων; Θα συναινέσουν άλλα κράτη να συμμετέχουν ως διάδικα ή παρεμβαίνοντα; Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και η προδικαστική διαδικασία θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Και σίγουρα το Δικαστήριο θα κληθεί να λάβει σημαντικές αποφάσεις, αν όχι περί της αναγνώρισης μιας καθολικής υποχρέωσης αφοπλισμού, τουλάχιστον περί της διαπίστωσης εθιμικών κανόνων.
Υπάρχει, ωσόσο, ένα ζήτημα που ενδέχεται να οδηγήσει σε αποτυχία την άνευ προηγουμένου πολλαπλή προσφυγή τους. Ως γνωστόν, η μονομερής προσφυγή δεν αρκεί προκειμένου το δικαστήριο να εξετάσει την ουσία της υπόθεσης. Απαιτείται η υπογραφή συνυποσχετικού μεταξύ των διαδίκων ή η προηγούμενη αποδοχή της ρήτρας υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου.
Από τα 9 εναγόμενα κράτη, μόνο 3 (Ηνωμένο Βασίλειο, Ινδία, Πακιστάν) αποδέχονται την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου, ενώ εξαιρετικά αμφίβολο είναι ότι τα υπόλοιπα θα συναινέσουν στην εκδίκαση της υπόθεσης. Αλλά και μεταξύ των τριών, η Ινδία και το Πακιστάν έχουν ένα επιπλέον επιχείρημα να αντιτάξουν επί του παραδεκτού, πέραν του ότι η Συνθήκη για τη μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων είναι res inter alios acta. Οι δύο χώρες συνοδεύουν την αποδοχή της υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου με την επιφύλαξη ότι σε περίπτωση διαφωνίας που προκύπτει από πολυμερή Συνθήκη, η αποδοχή ισχύει μόνο εάν όλα τα μέρη της Συνθήκης λαμβάνουν μέρος στη δικαστική διαδικασία.
Πάντως, επειδή τα Νησιά Μάρσαλ βασίζουν την προσφυγή τους στην εθιμικότητα της Συνθήκης κι όχι στην ίδια τη Συνθήκη, το Δικαστήριο αναγκαστικά θα πρέπει να αναζητήσει την ύπαρξη ή όχι εθίμου, και εδεχομένως θα παρακάμψει τις επιφυλάξεις, κατά το προηγούμενο της Υπόθεσης στρατιωτικές και παραστρατιωτικές δραστηριότητες στη Νικαράγουα (Νικαράγουα v. ΗΠΑ). Η επιφύλαξη του Ηνωμένου Βασιλείου δεν φαίνεται να κάνει ανάλογη πρόβλεψη. Συνεπώς, η προσφυγή εναντίον του θα έχει λογικά, επί του παραδεκτού, τα λιγότερα αντιτασσόμενα επιχειρήματα.
Δεν είναι η πρώτη φορά που το Διεθνές Δικαστήριο ασχολείται με τα πυρηνικά όπλα. To 1973, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία είχαν φέρει τη Γαλλία στη Χάγη για τις πυρηνικές δοκιμές που πραγματοποιούσε στον Ειρηνικό Ωκεανό, μια υπόθεση που επανήλθε το 1995. Επιπροσθέτως, το 1996 το Δικαστήριο εξέδωσε δύο γνωμοδοτήσεις: περί της νομιμότητας της απειλής ή χρήσης πυρηνικών όπλων (κατόπιν αιτήματος της Γενική Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών) και περί της νομιμότητας χρήσης πυρηνικών όπλων σε ένοπλες συγκρούσεις (κατόπιν αιτήματος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας).
Θα εξετάσει το Διεθνές Δικαστήριο την ουσία της υπόθεσης έστω και μόνο εναντίον των τριών κρατών που έχουν αποδεχθεί την υποχρεωτική δικαιοδοσία του; Θα δεχθεί την εθιμικότητα της Συνθήκης μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων; Θα συναινέσουν άλλα κράτη να συμμετέχουν ως διάδικα ή παρεμβαίνοντα; Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και η προδικαστική διαδικασία θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Και σίγουρα το Δικαστήριο θα κληθεί να λάβει σημαντικές αποφάσεις, αν όχι περί της αναγνώρισης μιας καθολικής υποχρέωσης αφοπλισμού, τουλάχιστον περί της διαπίστωσης εθιμικών κανόνων.
Το σκεπτικό των Νησιών Μάρσαλ και η επιμελής προσαρμογή του ανά περίπτωση έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Ακολουθούν τα επίσημα έγγραφα που κατατέθηκαν στη Γραμματεία του Διεθνούς Δικαστηρίου:
Ένα σύντομο ντοκυμαντέρ για τα Νησιά Μάρσαλ και τις επιπτώσεις των πυρηνικών δοκιμών:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.